ภาวะหยุดหายใจขณะหลับจากการอุดกั้นคืออะไร

ภาวะหยุดหายใจขณะหลับจากการอุดกั้น (obstructive sleep apnea)

โดยปกติกล้ามเนื้อของช่องคอจะหย่อนตัวระหว่างนอนหลับ การหย่อนตัวของกล้ามเนื้อนี้จะทำให้ช่องคอแคบลงซึ่งจะไม่เกิดปัญหาในคนปกติ แต่ในคนที่มีภาวะหยุดหายใจขณะหลับจากการอุดกั้นนั้นทางเดินหายใจจะแคบกว่าปกติมากทำให้หายใจลำบากและอาจทำให้มีการตกลงของระดับออกซิเจน เมื่อมีการหายใจขัดข้องในขณะหลับสมองจะรับสัญญาณและกระตุ้นให้พยายามหายใจ และบางครั้งจะปลุกสมองให้ตื่นซึ่งเป็นสัญญาณกระตุ้นกล้ามเนื้อช่องคอให้กลับมาทำงานและทางเดินหายใจเปิดอีกครั้ง ผู้ป่วยจึงสามารถหลับต่อได้ เมื่อกลับมาหลับอีกครั้งช่องคอจะเริ่มแคบและต้องใช้ความพยายามในการหายใจเพิ่มขึ้นและถูกกระตุ้นให้ตื่น วงจรนี้จะเกิดขึ้นตลอดทั้งคืนและรบกวนการนอนหลับหลายครั้งในแต่ละคืน การตื่นหลาย ๆ ครั้งจะเกิดเป็นช่วง ๆ ซึ่งผู้ป่วยจะจำไม่ได้หลังจากตื่นนอน

สาเหตุของภาวะหยุดหายใจขณะหลับจากการอุดกั้น

การมีทางเดินหายใจส่วนบนที่แคบมากกว่าคนปกติ ได้แก่ คางเล็ก ลิ้นใหญ่ ต่อมทอนซิลโตหรือเนื้อเยื่อบริเวณช่องคอหนา และโดยเฉพาะในคนอ้วนซึ่งเนื้อเยื่อไขมันจะกระจายอยู่รอบ ๆ คอมีผลทำให้ขนาดและรูปร่างช่องทางเดินหายใจส่วนบนแคบลง

การใช้แอลกอฮอล์ หรือยานอนหลับที่รับประทานก่อนนอนมีผลทำให้กล้ามเนื้อเกิดการหย่อนตัว และทางเดินหายใจส่วนบนอุดกั้นได้

การสูบบุหรี่ก็พบว่าเพิ่มความเสี่ยงของการเกิดภาวะหยุดหายใจขณะหลับจากการอุดกั้นจากการที่ทำให้มีการอักเสบและบวมของเยื่อบุทางเดินหายใจ

เพศ มักพบว่าเพศชายจะเพิ่มความเสี่ยงมากกว่าเพศหญิงเนื่องจากความแตกต่างของการกระจายตัวของไขมัน และฮอร์โมนเพศ

ในผู้ป่วยบางรายอาจพบว่ามีความเสี่ยงร่วมกันหลายอย่าง

อาการที่อาจบ่งถึงภาวะหยุดหายใจขณะหลับจากการอุดกั้น

1. กรนเสียงดังมาก
2. ลักษณะเสียงกรนหยุดเป็นบางช่วง แล้วตามด้วยเสียงหายใจเฮือก แสดงถึงการหยุดหายใจและเริ่มหายใจขึ้นอีกครั้ง บางครั้งผู้ป่วยอาจจำได้ว่าสะดุ้งตื่นขึ้นมาเพราะหายใจเป็นช่วงสั้น ๆ หรือหายใจเฮือก
3. ง่วงนอนมากผิดปกติในช่วงกลางวัน
4. สมาธิสั้น ความจำลดลง อารมณ์หงุดหงิดง่าย หรือซึมเศร้า
5. ปวดศีรษะช่วงเช้า ปัสสาวะบ่อยตอนกลางคืน สมรรถภาพทางเพศลดลง

ผลแทรกซ้อนที่ตามมาหากไม่ได้รับการรักษา เช่น

1. ความดันโลหิตสูง
2. โรคเบาหวาน
3. โรคหัวใจ
4. โรคหลอดเลือดสมอง เช่น เส้นเลือดในสมองแตก หรือตีบตัน
5. โรคทางจิตเวช เช่น โรคซึมเศร้า
6. โรคสมองเสื่อม

การวินิจฉัยภาวะหยุดหายใจขณะหลับจากการอุดกั้น

การตรวจการนอนหลับ (sleep test หรือ polysomnography) เป็นการตรวจมาตรฐาน (gold standard) ที่ช่วยในการวินิจฉัยและประกอบการรักษา

การรักษาภาวะหยุดหายใจขณะหลับจากการอุดกั้น

1. การรักษาโดยทั่วไป ได้แก่
การลดน้ำหนักอย่างน้อย 10% ของน้ำหนักร่างกายอาจช่วยในการรักษาถ้าผู้ป่วยน้ำหนักเกินมีภาวะอ้วน
หลีกเลี่ยงการดื่มแอลกอฮอล์ภายใน 4 ชั่วโมงก่อนนอนเนื่องจากแอลกอฮอล์จะกดการหายใจส่งผลให้เกิดการหยุดหายใจขณะหลับบ่อยขึ้นและรุนแรงขึ้น
หลีกเลี่ยงการใช้ยานอนหลับเนื่องจากยานอนหลับจะกดการหายใจ และยานอนหลับบางกลุ่มจะมีฤทธิ์ทำให้กล้ามเนื้อทางเดินหายใจคลายตัว
การนอนตะแคง บางคนอาจมีอาการหยุดหายใจขณะหลับเวลานอนหงาย
2. การรักษาเฉพาะ โดย Positive airway pressure (PAP) หรือเครื่องอัดอากาศแรงดันบวกเป็นการรักษาที่ได้ผลดีที่สุด มีหน้ากากสวมทับบริเวณจมูกในขณะหลับ PAP จะช่วยเปิดทางเดินหายใจบริเวณช่องคอเพื่อให้การนอนและการหายใจเป็นปกติ ภายใต้แรงดันอากาศที่เหมาะสม
3. การรักษาโดยทันตอุปกรณ์ (oral appliance) อุปกรณ์นี้จะช่วยเปิดทางเดินหายใจโดยการเลื่อนคางและลิ้นมาข้างหน้าหรือยกเพดานอ่อนขึ้น การรักษาชนิดนี้จะได้ผลในผู้ป่วยที่มีความรุนแรงของโรคระดับเล็กน้อยและปานกลาง
4. การรักษาโดยการผ่าตัด ซึ่งจะช่วยแก้ไขปัญหาทางกายภาพที่ขัดขวางทางเดินหายใจในขณะหลับ เช่น มีต่อมทอลซิลหรือต่อมอะดีนอยด์ที่ใหญ่ มีริดสีดวงจมูกหรือเยื่อบุในจมูกบวมโต ผนังกั้นจมูกคด ตลอดจนการผ่าตัดตกแต่งลิ้นไก่เพดานอ่อนและช่องคอ (uvulopalatopharyngoplasty or UPPP) คือการเอาเนื้อเยื่อปริมาณมากบริเวณช่องคอออก